Wyniki projektów na temat nazistowskiej przeszłości niemieckich urzędów i instytucji państwowych
#historia #kultura #Niemcy #narodowysocjalizm #BKM #Roth #konkurs #projekty
W dniach 25-26.10.2022 r. miała miejsce w Berlinie konferencja, na której przedstawiono wyniki projektów zrealizowanych w ramach programu badawczego pt. „Centralne niemieckie urzędy a narodowy socjalizm” („Die zentralnen deutschen Behörden und der Nationalsozialismus”), uruchomionego na zlecenie pełnomocnika rządu federalnego ds. kultury i mediów (BKM) w 2017 roku.
W minionych latach wiele niemieckich ministerstw i urzędów federalnych zleciło przebadanie swej historii pod kątem przeszłości nazistowskiej przez niezależnych historyków. Zaniedbywano jednak przy tym przez długi czas ponadresortowe podejście do badań, które uwzględniałoby również szersze powiązania, wykraczające poza utarte schematy dotyczące urzędów, kompetencji i obszarów interesów. Takie ustalenia zawierało również studium na temat stanu rozliczania się z nazizmem przez centralne urzędy, wykonane na zlecenie BKM w 2016 r.
W związku z tym ówczesna minister stanu ds. kultury Monika Grütters uruchomiła nowy program badawczy, na który BKM przeznaczył wsparcie finansowe w wysokości 4 mln euro. Dotacje na przeprowadzenie badań z tej puli środków otrzymało 10 projektów. Instytucją odpowiedzialną za ich koordynację było Archiwum Federalne, które wraz z Instytutem Historii Najnowszej w Monachium i Berlinie oraz Centrum Historii Współczesnej im. Leibnitza w Poczdamie (ZZF) było również współgospodarzem konferencji.
W ramach projektów przebadano rozwój wybranych instytucji państwowych od czasów ery Adenauera aż po lata 80.; pod lupę wzięto także Urząd Kanclerski oraz Federalny Urząd Prasowo-Informacyjny (BPA), jak również wiele krajowych instytucji wymiaru sprawiedliwości.
W centrum uwagi realizatorów projektów znalazły się takie kwestie, jak: historia organizacji i kultura zarządzania, polityka personalna oraz wyobrażenia o demokracji tychże urzędów. Stawiano m.in. pytania o to: ilu spośród obciążonych z powodu funkcji sprawowanej w czasie dyktatury nazistowskiej współpracowników mogły lub chciały zatrudniać ministerstwa, urzędy federalne i krajowe? Jak wykorzystywano wielowarstwowe i zredukowane często do formalnego członkostwa w partii (NSDAP) pojęcie „obciążenia” w sporach politycznych? Jak przesuwały się granice w odniesieniu do obciążenia nazizmem?
Obecna minister stanu ds. kultury Claudia Roth podkreśliła podczas konferencji w Berlinie, wartość zrealizowanych projektów, wskazując na ich niezależny charakter. Według niej pozwoli to uniknąć posądzenia, że jest to zwykłe „sprawozdanie z własnego podwórka”. Podkreśliła, że program został utworzony w celu wykazania większych zależności i ukrytych struktur, by uzmysłowić rozległe, wykraczające często poza same urzędy, „brunatne piętno” młodej Republiki Federalnej w politycznych gremiach decyzyjnych, a także w praktyce komunikacyjnej.
Zdaniem Roth, bez przypominania o zbrodniach nazizmu i ich przygotowywaniu w urzędach narodowosocjalistycznych demokratyzacja Niemiec by się nie powiodła. W jej ocenie przypominanie o zbrodniach Trzeciej Rzeszy i przekazywanie wiedzy na ten temat jest najlepszą przesłanką do walki z ekstremizmem prawicowym i rasizmem współcześnie, a także do prowadzenia sporów z tymi, którzy gardzą demokracją, oraz z wrogami państwa prawa. (M. Wagińska-Marzec)
31 października 2022
https://www.bundestag.de/resource/blob/575238/5730ec97010522df0c90f70679c2a18d/WD-1-032-18-pdf-data.pdf https://idw-online.de/de/event72754