Restytucja dzieła zrabowanego przez narodowych socjalistów z kolekcji Leo Lewina

#Niemcy #sztukazrabowana #restytucja #LeoLewin #kolekcja #Roth #ChristophFaden

Minister stanu ds. kultury Claudia Roth poinformowała (21.02.2025 r.) o zwróceniu dzieła „Hans Karl von Winterfeldt. Preußischer Generalleutnant [Studie zu einem friederizianischen Offizier]”, autorstwa Adolpha von Menzela, spadkobiercom dawnego właściciela Leo Lewina (1881-1965), wrocławskiego przedsiębiorcy i kolekcjonera dzieł sztuki żydowskiego pochodzenia.

Wskutek prowadzonej na szeroką skalę przez nazistów w latach 1935-1941 konfiskaty mienia i obiektów sztuki należących do rodzin żydowskich, praca ta trafiła w 1942 r. w ramach tzw. Akcji Specjalnej Linz („Sonderauftrag Linz”) do zbiorów gromadzonych przez Hitlera w Linzu, gdzie miało powstać muzeum.

Po wojnie (w lipcu 1945 r.) ów portret wykonany kredą został przekazany wraz z wieloma innymi dziełami sztuki i artefaktami zagrabionymi przez nazistów i ukrytymi na terenie Niemiec i Austrii do Centralnego Punktu Zbiorów Sztuki (Central Collecting Point) w Monachium. W 1960 r. na podstawie art. 134 Ustawy Zasadniczej został włączony do federalnych zasobów sztuki. Ostatecznie znalazł się (w formie depozytu) w zbiorach Muzeum Druków i Rysunków (Kupferstichkabinett) w Berlinie wchodzącego w skład zrzeszenia Staatliche Museen zu Berlin.

W wyniku rozległych badań nad proweniencją prowadzonych m.in. również przez instytucję państwową Kunstverwaltung des Bundes (KVdB), działającą z ramienia BKM (pełnomocnika rządu federalnego ds. kultury i mediów), udało się badaczom prześledzić losy i ustalić spadkobierców tej pracy.

Podczas przekazywania rysunku minister Roth zapewniła, że rząd chce zwrócić wszystkie dzieła sztuki, które w podobny sposób stały się własnością federacji; chce też zapewnić pełną transparencję dotyczącą swych zbiorów. W związku z tym prowadzone są badania nad pochodzeniem poszczególnych prac i nawiązywane kontakty ze spadkobiercami. Roth podkreśliła, że rządowi zależy na znalezieniu „sprawiedliwych i uczciwych rozwiązań” z punktu widzenia dobra ofiar narodowosocjalistycznych Niemiec.

Jako argument potwierdzający, iż rząd opowiada się za bardziej skutecznym realizowaniem Deklaracji Waszyngtońskiej wskazała, że na początku 2025 r. podjęto decyzję (wspólnie z krajami i czołowymi stowarzyszeniami komunalnymi) o powołaniu do życia Sądu Arbitrażowego ds. dóbr zrabowanych przez nazistów, który ma znacząco wzmocnić ofiary, ich rodziny i potomków w ich prawach i możliwościach odzyskania ich własności i usprawnić proces restytucji.

Christoph Faden, dyrektor KVdB, przybliżył podczas oddawania rysunku rodzinie, sylwetkę i działalność Leo Lewina, który jako prężny przedsiębiorca osiągał znaczące sukcesy, a jako kolekcjoner i członek różnych stowarzyszeń sztuki był częścią życia kulturalnego ówczesnego Wrocławia (Breslau). Jego losy pokazują wyraźnie, mówił Faden, na jak wielką skalę prowadzona była nagonka antysemicka i prześladowanie Żydów już na początku panowania narodowego socjalizmu. Zapewnił więc, że w dalszym ciągu instytucja, którą reprezentuje (KVdB), będzie dokładała wszelkich starań, by rozliczyć się z bezprawiem, jakie wówczas miało miejsce. (M. Wagińska-Marzec)

https://www.kulturstaatsministerin.de/SharedDocs/Pressemitteilungen/DE/2025/02/2025-02-21-restitution-leo-lewin.html?nn=051dfa44-ac5d-4307-99ae-7b606b6d3618

https://www1.wdr.de/kultur/kulturnachrichten/bund-restituiert-ns-raubkunst-100.html