Federalny Trybunał Konstytucyjny uznał za niekonstytucyjne niektóre zapisy nowelizacji federalnej ustawy wyborczej z 2023 r.
#Federalny Trybunał Konstytucyjny #orzeczenie #federalna ustawa wyborcza #Ustawa Zasadnicza
Federalny Trybunał Konstytucyjny (FTK) wydał w dniu 30.07.2024 r. orzeczenie w sprawie zgodności z konstytucją znowelizowanej federalnej ustawy wyborczej (Bundeswahlgesetz, BWahlG). FTK uznał większość założeń ustawy za zgodne z konstytucją, ale zakwestionował zapisy (§ 4, ust. 2 BWahlG) dotyczące klauzuli zaporowej i zniesienia klauzuli mandatowej.
W dniu 17.03.2023 r. Bundestag głosami frakcji koalicyjnych (SPD, Zieloni, FDP) uchwalił nowelizację federalnej ustawy wyborczej (pisaliśmy o tym tutaj), która zakładała ograniczenie liczby posłów od następnej kadencji Bundestagu. Była to odpowiedź na rosnącą liczbę posłów w kolejnych kadencjach Bundestagu wskutek występowania coraz większej liczby mandatów nadwyżkowych i rekompensujących je mandatów wyrównawczych. W efekcie zmian zachowano mieszany system wyborczy, ustalono stałą liczbę posłów (630) przy utrzymaniu dotychczasowej liczby jednomandatowych okręgów wyborczych (299). O rozdziale mandatów decydować miały głosy drugie (oddane na listy partyjne), na podstawie których podawane są wyniki wyborów. Pierwszeństwo przy obsadzaniu straciły za to mandaty bezpośrednie: w sytuacji gdy danej partii na podstawie uzyskanych głosów drugich przysługuje mniejsza liczba mandatów w danym kraju związkowym niż uzyskała ona mandatów bezpośrednich (jej kandydaci zwyciężyli w okręgach jednomandatowych), to do Bundestagu dostają się tylko ci zwycięzcy, którzy uzyskali najwyższe poparcie. Minusem tego rozwiązania jest to, że nie wszystkie okręgi wyborcze będą reprezentowane w Bundestagu przez zwycięskiego kandydata, a zmiana ta najbardziej dotknie CSU, która ma silną pozycję w Bawarii. Drugim kontrowersyjnym zapisem znowelizowanej ustawy wyborczej było zniesienie klauzuli mandatowej (Grundmandatsklausel), która łagodziła rygory obowiązującej 5-procentowej klauzuli zaporowej.
Przeciwko znowelizowanej ustawie wyborczej (obowiązywała od czerwca 2023 r.) zgłoszonych zostało do FTK szereg skarg, m.in. przez rząd Bawarii, frakcje CDU/CSU oraz Die Linke, CSU i Die Linke (jako partie) oraz ponad 4000 osób prywatnych. Nowelizacja dotknęła przede wszystkim właśnie CSU (utrata części mandatów nadwyżkowych, ale także mniejsze bezpieczeństwo w postaci braku klauzuli mandatowej) i Die Linke (zniesienie klauzuli mandatowej, dzięki której w Bundestagu obecnej kadencji znalazła się większość posłów tej partii).
Federalny Trybunał Konstytucyjny wydał „salomonowy wyrok” w sprawie daleko idącej nowelizacji ustawy wyborczej. Z jednej strony zatwierdził zasadnicze założenia reformy, z drugiej strony zakwestionował jej najbardziej kontrowersyjne zapisy, które poprzez zniesienie klauzuli mandatowej ograniczają mniejszym partiom możliwość zdobycia mandatów w Bundestagu. FTK pozostawił w gestii ustawodawcy dalsze doprecyzowanie zapisów dotyczących klauzuli zaporowej (np. poprzez jej obniżenie), ale tymczasowo zalecił jej utrzymanie według założeń sprzed nowelizacji z 2023 r. (zachowana 5-procentowa klauzula zaporowa oraz klauzula mandatowa) w kontekście przyszłorocznych wyborów do Bundestagu. Gdyby ustawodawcy chcieli ją doprecyzować, to powinni to uczynić w trybie pilnym, aby ustawa wyborcza była gotowa na rok przed zaplanowanymi na wrzesień 2025 r. wyborami.
https://www.bundesverfassungsgericht.de/SharedDocs/Pressemitteilungen/DE/2024/bvg24-064.html
https://www.tagesschau.de/inland/innenpolitik/wahlrechtsreform-bundesverfassungsgericht-104.html
https://www.tagesschau.de/inland/innenpolitik/wahlrechtsreform-bundesverfassungsgericht-108.html